Το μεγάλο έργο στη θέση «Λαμπρικά – Μυντρέζα» στο Κορωπί αλλά και οι προτάσεις:
– Να αδειοδοτηθούν άμεσα και άλλοι αντίστοιχοι χώροι στην Αττική
– Να ενθαρρυνθεί η χρήση δευτερογενών υλικών από την επεξεργασία των ΑΕΚΚ
– Να αναθέτουν οι ΟΤΑ τη διαχείριση των ΑΕΚΚ σε εγκεκριμένα ΣΣΕΔ
– Να θεσπιστεί μαθηματικός τύπος για την αντιπροσωπευτική εκτίμηση των ποσοτήτων
Η κοινή υπουργική απόφαση (ΚΥΑ) για τη διαχείριση των αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) δημοσιεύτηκε το 2010, και από τότε μέχρι σήμερα έχουν γίνει αρκετά βήματα για τη διαχείριση αυτού του ρεύματος αποβλήτων. Απομένουν όμως να γίνουν αρκετά ακόμη, για να βελτιστοποιήσουμε τις επιδόσεις μας ως χώρα.
Το Ecotec παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις στη διαχείριση των ΑΕΚΚ, θεωρώντας πως η ανακύκλωσή τους αποτελεί το καλύτερο δείγμα εφαρμογής της κυκλικής οικονομίας. Σημειωτέον ότι αν αυξηθεί –όπως όλα δείχνουν– η κατασκευαστική δραστηριότητα, θα έχουμε ανάγκη για περισσότερες υποδομές και ακόμα μεγαλύτερες ποσότητες διαχείρισης.
Η συνέντευξη με τον κ. Κώστα Αγγελόπουλο, μηχανικό μεταλλείων – μεταλλουργό ΕΜΠ, αντιπρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της «Ανακύκλωση Α.Ε.Κ.Κ. Αττικής Α.Ε.» (με διακριτικό τίτλο ΑΝΑΕΚΚ Α.Ε.), ξεκίνησε από το μεγάλο κι εμβληματικό έργο που ανέλαβε η ANAEKK: να εξασφαλίσει την αδειοδότηση για τον πρώτο πανελλαδικά οργανωμένο χώρο διάθεσης αδρανών υλικών και καταλοίπων από την επεξεργασία ΑΕΚΚ, που λειτουργεί στην Αττική. Μάλιστα, η διαδικασία για την αδειοδότηση του συγκεκριμένου έργου –που βραβεύτηκε με ένα από τα Greek Green Awards στην έκθεση Verde.tec. 2023– έχει ξεκινήσει από το 2014.
– Πόσο δύσκολος ήταν ο δρόμος μέχρι την επίτευξη των στόχων σας;
– Η ΑΝΑΕΚΚ, από την έναρξη της λειτουργίας της, διέγνωσε ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα στη διαχείριση των αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ), παρά το γεγονός ότι τότε δεν ήταν τόσο έντονο, καθώς βρισκόμασταν στον πυρήνα της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης που έπληξε τη χώρα και ιδίως τον κατασκευαστικό κλάδο.
Πρόκειται για την ανακύκλωση – αξιοποίηση των γαιωδών κυρίως αποβλήτων εκσκαφής τα οποία παράγονται στα κατασκευαστικά έργα, αλλά και των αδρανών υπολειμμάτων που προκύπτουν από την επεξεργασία των ΑΕΚΚ στις μονάδες ανακύκλωσης. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που όχι απλά παραμένει επίκαιρο, αλλά με την πάροδο των χρόνων δυστυχώς επιδεινώνεται, καθώς ο ρυθμός ανάπτυξης της κατασκευαστικής δραστηριότητας έχει αυξήσει τις ανάγκες.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η εταιρεία μας ξεκίνησε το 2014 τη διαδικασία αδειοδότησης του πρώτου πανελλαδικά οργανωμένου χώρου διάθεσης αδρανών υλικών & καταλοίπων που προκύπτουν από την επεξεργασία των ΑΕΚΚ, εντός ενός ανενεργού λατομικού χώρου που βρίσκεται στη θέση «Λαμπρικά – Μυντρέζα» του Δήμου Κρωπίας.
Επρόκειτο για μία εξαιρετικά επίπονη, δαιδαλώδη και χρονοβόρα γραφειοκρατικά διαδικασία, η οποία διήρκεσε περίπου 6 χρόνια, καθώς ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2021. Όλο αυτό το διάστημα η ΑΝΑΕΚΚ, σταθερή στο όραμα της αλλά κινούμενη σε θολά και αχαρτογράφητα νερά, καθώς επρόκειτο για μία εντελώς νέα και χωρίς προηγούμενο δραστηριότητα, κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια προς την ολοκλήρωση της διαδικασίας, αντιμετωπίζοντας τη δυσπιστία, την έλλειψη ενδιαφέροντος και πολλές φορές ακόμη και την άγνοια των εμπλεκόμενων υπηρεσιών.
– Ποιο ήταν το αρχικό σχέδιο για τη διαμόρφωση του χώρου και πώς εξελίσσεται σήμερα η λειτουργία του;
– Ο βασικός σχεδιασμός επιδιώκει τη βέλτιστη δυνατή αξιοποίηση μέρους των αποβλήτων της κατασκευαστικής δραστηριότητας προς το σκοπό της αποκατάστασης μιας θιγείσας και υποβαθμισμένης από την πρότερη λατομική δραστηριότητα περιοχής. Μετατρέπουμε ουσιαστικά το απόβλητο από πρόβλημα –που με την παρουσία του υποβαθμίζει μια περιοχή– σε λύση, η οποία έρχεται να αναβαθμίσει μια ήδη υποβαθμισμένη περιοχή.
Τη λειτουργία του εν λόγω χώρου έχει αγκαλιάσει το σύνολο των εμπλεκόμενων με τον κατασκευαστικό κλάδο, καθώς πρόκειται για το μοναδικό ακόμα στην Αττική νόμιμο και οργανωμένο αποδέκτη αμιγώς για απόβλητα αυτών των κατηγοριών. Στα δύο πρώτα χρόνια λειτουργίας του έχει ήδη δεχθεί περίπου 2.000.000 τόνους αποβλήτων.
Στο σημείο αυτό θέλω να επισημάνω ότι αρωγοί στην εύρυθμη και απρόσκοπτη λειτουργία του εν λόγω χώρου είναι πλέον το σύνολο των λειτουργούντων συλλογικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ) στην Αττική, με τα οποία έχουμε αναπτύξει στενή συνεργασία.
– Υπήρχαν και επικίνδυνα υλικά τα οποία έπρεπε να διαχειριστείτε;
– Οι προδιαγραφές, οι υποδομές και φυσικά οι εγκρίσεις του χώρου επιτρέπουν τη διαχείριση μόνο αδρανών και μη επικίνδυνων υλικών. Ως εκ τούτου, δεν απαιτήθηκε μέχρι σήμερα να διαχειριστούμε επικίνδυνα υλικά. Ωστόσο, υπάρχει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τη διαχείριση τέτοιων υλικών που ενδεχομένως, από λάθος, μεταφερθούν στο χώρο.
– Για να δώσουμε ακριβή εικόνα σε κάθε ενδιαφερόμενο, ποια είναι τα περιβαλλοντικά οφέλη για το λεκανοπέδιο;
– Τα περιβαλλοντικά οφέλη είναι πολλά και σημαντικά. Καταρχάς, με την ανάπτυξη της ανωτέρω δραστηριότητας δίδεται ουσιαστική λύση στη διαχείριση αποβλήτων, μεγάλο μέρος των οποίων σε διαφορετική περίπτωση θα διαθέτονταν ανεξέλεγκτα σε χωράφια, οικόπεδα, ρέματα, δασικές εκτάσεις κλπ.
Αποτρέποντας την ανεξέλεγκτη διάθεση, αποφεύγουμε σημαντικές και –σε πολλές περιπτώσεις– δύσκολα αναστρέψιμες επιπτώσεις στο περιβάλλον, όπως είναι ενδεικτικά η αποφυγή πρόκλησης συνθηκών που θα συμπαρασύρουν την απόρριψη και άλλων απορριμμάτων και θα οδηγήσουν στη δημιουργία παράνομων χωματερών, οι οποίες με τη σειρά τους έχουν ως συνέπεια τη ρύπανση των εδαφών αλλά και των υπόγειων υδάτων, λόγω της έκπλυσης επιβλαβών προσμείξεων.
Επίσης αποτρέπεται η πρόκληση οπτικής ρύπανσης και αισθητικής υποβάθμισης του τοπίου, η οποία κατ’ επέκταση μειώνει την αξία της γης και παράλληλα υποβαθμίζει το τουριστικό προϊόν, που αποτελεί την ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας.
Πέραν των ανωτέρω, και όπως προαναφέρθηκε, με την ανάπτυξη της συγκεκριμένης δραστηριότητας επιτυγχάνεται και η μορφολογική ανάπλαση του τοπίου και η βλαστητική αποκατάσταση – αναδάσωση μιας υποβαθμισμένης περιοχής, με αποτέλεσμα την οικολογική ανασυγκρότηση και την αύξηση του δυναμικού μελλοντικής αξιοποίησής της.
– Πόσα σημεία υπάρχουν στην Αττική τα οποία θα πρέπει να τύχουν ανάλογης διαχείρισης;
– Υπάρχουν τουλάχιστον άλλα πέντε μεγάλα ανενεργά λατομεία στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, με καλή γεωγραφική κατανομή και πλησίον κεντρικών οδικών αρτηριών, αλλά και αρκετά ακόμα μικρότερα, τα οποία θα μπορούσαν να τύχουν ανάλογης διαχείρισης και να δώσουν οριστική λύση στο πρόβλημα για πολλά χρόνια.
– Ποιες περιοχές εξυπηρετεί το έργο και πώς πρέπει να διαμορφωθεί ο χάρτης με ανάλογες υποδομές;
– Το συγκεκριμένο έργο, δεδομένου ότι αποτελεί ακόμα τον μοναδικό οργανωμένο αποδέκτη για απόβλητα αμιγώς αυτών των κατηγοριών, εξυπηρετεί το σύνολο του ανατολικού τμήματος της Περιφέρειας Αττικής, με το δυτικό να εξυπηρετείται προς το παρόν από τον ΧΥΤΑ Φυλής, ο οποίος αξιοποιεί τα υλικά εκσκαφών ως υλικό χωματοκάλυψης – εδαφοκάλυψης στα κύτταρα απόθεσης αποβλήτων.
Ωστόσο, οι χώροι αυτοί δεν είναι αρκετοί για την κάλυψη των διαρκώς αυξανόμενων αναγκών. Άμεσα θα πρέπει να αδειοδοτηθούν και άλλοι αντίστοιχοι χώροι, που ευτυχώς –όπως προανέφερα– υπάρχουν αρκετοί, προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο κατασκευαστικός κλάδος· ένας κλάδος που όλοι μας γνωρίζουμε πόσο σημαντικός είναι για την ανάπτυξη της οικονομίας μας.
Πιο συγκεκριμένα, για να εξομαλυνθεί σήμερα η αγορά, θα πρέπει να αδειοδοτηθεί τουλάχιστον ένας τέτοιος χώρος στη δυτική, ένας άλλος στη βόρεια και άλλος ένας στην ανατολική Αττική. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστεί και η ορθολογική γεωγραφική κατανομή, που θα περιορίσει τις αποστάσεις μεταφοράς και θα οδηγήσει σε μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, των αερίων ρύπων αλλά και του κυκλοφοριακού φόρτου.
– Ποια είναι η κατάσταση στον τομέα της διαχείρισης των ΑΕΚΚ στις άλλες περιοχές όπου δραστηριοποιείστε;
– Κάθε περιοχή έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα η σύσταση των ΑΕΚΚ είναι διαφορετική, καθώς οι κατεδαφίσεις αφορούν κυρίως παλαιά πέτρινα κτίσματα, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να διαφοροποιούνται και τα δευτερογενή προϊόντα που δύναται να παραχθούν.
Επίσης, μακριά από τον πυκνό αστικό ιστό παρουσιάζονται μεγαλύτερες δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης των γαιωδών υλικών εκσκαφής μιας κατασκευής και, επομένως, οι περιοχές αυτές δεν αντιμετωπίζουν σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα διαχείρισης αυτών των υλικών που αντιμετωπίζει η Αττική.
Ακόμα και η απορρόφηση των παραγόμενων δευτερογενών υλικών διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με την ποιότητα, τη ζήτηση αλλά και την προσφορά πρωτογενών αδρανών υλικών από λατομικές επιχειρήσεις.
– Η ανταπόκριση των ΟΤΑ είναι ενθαρρυντική ή υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης στο θέμα της ανακύκλωσης των μπάζων;
– Είναι γεγονός ότι όλο και περισσότεροι ΟΤΑ ανταποκρίνονται στο θέμα της ανακύκλωσης των ΑΕΚΚ, είτε προβλέποντας σχετικά κονδύλια στους προϋπολογισμούς των έργων τους –έτσι ώστε οι ανάδοχοι αυτών να μην έχουν «δεύτερες σκέψεις» για τον τρόπο διαχείρισής τους– είτε μέσω της ανάθεσης της διαχείρισης των ΑΕΚΚ που παράγουν από τις δραστηριότητές τους ή περισυλλέγουν από σημεία στα οποία έχουν αποτεθεί – απορριφθεί από δημότες τους.
Τα περιθώρια βελτίωσης είναι μεγάλα, καθώς υπάρχουν ακόμα ΟΤΑ που δεν κάνουν τίποτα από τα παραπάνω. Έτσι, παράλληλα με την ενίσχυση των κονδυλίων προκειμένου να ανταποκρίνονται στο πραγματικό κόστος διαχείρισης των ΑΕΚΚ, θα πρέπει να ενθαρρύνουν ή/και να επιβάλλουν τη χρήση στα έργα τους δευτερογενών υλικών από την επεξεργασία των ΑΕΚΚ, για τα οποία βέβαια θα εκδίδεται πιστοποίηση CE για τη χρήση που προορίζονται.
Επίσης οι ΟΤΑ θα πρέπει να αναθέτουν τη διαχείριση των ΑΕΚΚ που παράγουν ή περισυλλέγουν σε εγκεκριμένα από τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ που δραστηριοποιούνται στην Περιφερειακή τους Ενότητα, όπως προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία, προκειμένου η διαδικασία που ακολουθείται να είναι σύννομη, ορθή και βέλτιστη, και να μπορεί να πιστοποιηθεί η ταυτότητα, να εξασφαλιστεί η ιχνηλασιμότητα και να επιτευχθεί η ανακύκλωση – διαχείριση του αποβλήτου.
– Υπάρχουν άλλα προβλήματα στη συνεργασία σας με άλλους κρίκους της αλυσίδας των ΑΕΚΚ;
– Προβλήματα υπάρχουν αρκετά, και τα ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ είμαστε εδώ να τα αναδείξουμε και να προτείνουμε λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Ωστόσο θα αδράξω την ευκαιρία που μου δίδεται και θα σταθώ στο θέμα της κατάρτισης και κυρίως του ελέγχου των Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων (ΣΔΑ) που υποβάλλονται στην αρμόδια υπηρεσία δόμησης ως προαπαιτούμενο για την έκδοση της οικοδομικής άδειας.
Ο υπολογισμός των ποσοτήτων ΑΕΚΚ και η σύνταξη του ΣΔΑ γίνεται από το μηχανικό ο οποίος έχει και την ευθύνη για την ορθότητα των υποβαλλόμενων στοιχείων. Ωστόσο, δεδομένου ότι από έργο σε έργο παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις, η διαδικασία ελέγχου είναι αρκετά δύσκολη και οι ελεγκτικές υπηρεσίες δόμησης θα διευκολύνονταν σημαντικά εάν υπήρχε ένας απλός μαθηματικός τύπος που θα έδινε μια όσο το δυνατό πιο αντιπροσωπευτική εκτίμηση των ποσοτήτων. Ο τύπος αυτός θα αποτελούσε ένα εξαιρετικό εργαλείο και για τους μηχανικούς αλλά και για εμάς στα ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ που συνάπτουμε συμβάσεις με τους υπόχρεους διαχειριστές.
Στο σημείο αυτό να αναφέρω ότι ένας τέτοιος μαθηματικός τύπος υπάρχει και έχει προκύψει από μια διδακτορική διατριβή του ΕΜΠ. Ωστόσο, αν και ελλείψει άλλου χρησιμοποιείται αρκετά, ακόμα και σε επίσημα έγγραφα και μελέτες, ο τύπος αυτός δεν είναι νομοθετημένος επίσημα, και η εγκυρότητα της εκτίμησης που δίδει αμφισβητείται έντονα.
Η αλήθεια είναι ότι η διατριβή αυτή δημοσιεύτηκε το 2013, όταν τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία δεν ήταν επαρκή, καθώς τα πρώτα ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ πανελλαδικά μόλις είχαν αρχίσει να αδειοδοτούνται και λόγω της οικονομικής κρίσης η δραστηριότητά τους ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη.
Σήμερα τα ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ, με την πολυετή λειτουργία μας, έχουμε και την εμπειρία και τα διαθέσιμα πλέον στατιστικά στοιχεία προκειμένου να βοηθήσουμε προς την κατεύθυνση αυτή. Θα πρότεινα, λοιπόν, υπό την αιγίδα και οργάνωση του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (Ε.Ο.ΑΝ.), να διεξαχθεί μια νέα μελέτη από το ΕΜΠ, την εκπόνηση της οποίας θα χρηματοδοτούσαμε και θα υποστηρίζαμε όλα τα ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ από κοινού, και τα αποτελέσματα αυτής θα θεσμοθετούνταν και θα καθίσταντο επίσημα εφαρμοστέα.
– Έχει απλοποιηθεί η νομοθεσία έτσι ώστε να γίνεται ευκολότερη η διαχείριση μεγαλύτερων ποσοτήτων υλικών από κατεδαφίσεις;
– Το εξειδικευμένο νομοθετικό πλαίσιο για την διαχείριση των ΑΕΚΚ είναι σχετικά πρόσφατο. Μόλις το 2010 δημοσιεύτηκε η σχετική ΚΥΑ με την οποία τέθηκαν τα μέτρα, οι όροι και οι περιορισμοί για τη διαχείριση των ΑΕΚΚ. Με τις διατάξεις της ίδιας ΚΥΑ θεσμοθετήθηκαν και τα ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ. Έκτοτε ακολούθησαν διατάξεις που εκσυγχρόνισαν, τροποποίησαν, βελτίωσαν και έθεσαν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση αποβλήτων, ενσωματώνοντας στην εθνική μας νομοθεσία κοινοτικές οδηγίες.
Είναι γεγονός βέβαια ότι, από την εφαρμογή των διατάξεων στην πράξη, προκύπτει διαρκώς η ανάγκη για αλλαγές, προσαρμογές, βελτιώσεις και απλοποιήσεις. Τα ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες του κλάδου, και σε συνεργασία με τον Ε.Ο.ΑΝ. προσπαθούμε να αναδείξουμε τα ζητήματα που προκύπτουν και να προτείνουμε στην πολιτεία λύσεις, προκειμένου το νομοθετικό πλαίσιο να μην υστερεί των προβλημάτων και των αναγκών.
– Να περιμένουμε νέες εξελίξεις στη διαχείριση των ΑΕΚΚ, με παραγωγή νέων δευτερογενών υλικών για την χρήση τους στον κατασκευαστικό τομέα, λόγω και των επιταγών της κυκλικής οικονομίας;
– Η διαλογή στην πηγή, δηλαδή στο εργοτάξιο όπου πραγματοποιείται μια κατεδάφιση ή μια κατασκευή, καθώς και η βελτίωση – εκσυγχρονισμός των τεχνικών και του εξοπλισμού ανακύκλωσης θα οδηγήσει στην παραγωγή ολοένα και καλύτερων δευτερογενών υλικών, που θα αυξήσουν τα ποσοστά ανάκτησης προς επίτευξη των εθνικών στόχων.
Ωστόσο ήδη παράγονται εξαιρετικά υλικά, τα οποία πληρούν τα κατάλληλα διεθνή πρότυπα και μπορούν να λάβουν τις ανάλογες πιστοποιήσεις. Όμως το πρόβλημα εντοπίζεται αλλού: Για να μιλάμε για κυκλική οικονομία θα πρέπει η πολιτεία να δώσει κίνητρα για την αύξηση της χρήσης των υλικών αυτών στα κατασκευαστικά έργα.
– Σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε ποια θέση είμαστε στον συγκεκριμένο τομέα;
– Η αλήθεια είναι ότι, αντίθετα με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, καθυστερήσαμε σημαντικά να ασχοληθούμε ουσιαστικά με τη διαχείριση των ΑΕΚΚ. Έκτοτε έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες και πλέον μπορούμε να πούμε ότι τα ποσοστά ανακύκλωσης της χώρας έχουν βελτιωθεί σημαντικά.
Ωστόσο, είναι γεγονός ότι κάθε χώρα εφαρμόζει δική της μεθοδολογία ως προς τη συλλογή των στοιχείων, και δεν υπάρχει δυνατότητα ασφαλούς σύγκρισης. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε τη διαφορετική θεώρηση των ποσοτικών στόχων που θέτει η κάθε χώρα. Κάποιες χώρες, μεταξύ των οποίων και η δική μας, λαμβάνουν υπόψη την ανακύκλωση των απόβλητων κατασκευών και κατεδαφίσεων, ενώ κάποιες άλλες συμπεριλαμβάνουν και τα απόβλητα εκσκαφών, παρουσιάζοντας ουσιαστικά 100% επίτευξη των στόχων.
