Ανάμεσα στους πληθυσμούς της Γροιλανδίας, των Νήσων Φερόε, της Δανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, βρίσκεται και η χώρα μας, σύμφωνα με έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Aarhus που αποδεικνύει πως η ρύπανση από PFAS είναι πλέον παγκόσμιο φαινόμενο.
Κάποιοι πληθυσμοί θεωρούνται, από την έρευνα, ως κορυφαίοι, στη λίστα με τις χώρες και τις τοποθεσίες όπου έχουν ανιχνευτεί αυτές οι ουσίες, όπως η κυνηγετική κοινότητα στο Ittoqqotoormiit, στη βορειοανατολική Γροιλανδία, που παρουσιάζει από τις υψηλότερες συγκεντρώσεις PFAS στον κόσμο στο αίμα της, παρόλο που ζει μακριά από πηγές μόλυνσης με τις ουσίες PFAS.
Τι είναι οι ουσίες PFAS
Οι υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες (PFAS), σύμφωνα με την Ε.Ε, οι οποίες περιλαμβάνουν πάνω από 4.700 χημικές ουσίες, αποτελούν ομάδα ανθρωπογενών ουσιών που χρησιμοποιούνται ευρέως και συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου στους ανθρώπους και στο περιβάλλον. Οι ουσίες αυτές είναι γνωστές και ως «παντοτινά χημικά» καθώς είναι εξαιρετικά ανθεκτικές όταν βρίσκονται στο περιβάλλον και στους οργανισμούς. Μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα υγείας όπως βλάβη στο ήπαρ, παθήσεις του θυρεοειδούς, παχυσαρκία, προβλήματα γονιμότητας και καρκίνο.
Το PFAS χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλες τις βιομηχανίες και βρίσκεται σε πολλά προϊόντα όπως υφάσματα, χαλιά, παπούτσια, συσκευασίες τροφίμων, καλλυντικά, αφρός κατάσβεσης πυρκαγιάς και φυτοφάρμακα.

Οι ουσίες μεταφέρονται σε μεγάλη απόσταση στην Αρκτική μέσω της ατμόσφαιρας και των ωκεάνιων ρευμάτων. Όταν απελευθερώνονται στο περιβάλλον, το PFAS βιομεγεθύνεται μέσω της τροφικής αλυσίδας.
Η μελέτη, μόλις δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό Lancet Planetary Health, και δείχνει ότι το 92% των κατοίκων στο Ittoqqortoormiit έχουν πολύ περισσότερα PFAS στο σώμα από ό,τι συνιστά η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) για την αποφυγή βλάβης στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Επιπλέον, το 86% των κατοίκων έχουν τιμές αίματος υψηλότερες από την κατώτατη τιμή της EFSA για σοβαρό κίνδυνο βλάβης στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Η Δανία
Στη Δανία, στα Νησιά Φερόε και στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι συγκεντρώσεις PFAS στο αίμα του πληθυσμού είναι ελαφρώς χαμηλότερες απο αυτές της Γροιλανδίας, αλλά ακόμα πολύ υψηλές. Ο κίνδυνος βλάβης στο ανοσοποιητικό σύστημα είναι πάντως ιδιαίτερα μεγάλος. Ο πληθυσμός των Νήσων Φερόε τρώει φάλαινες, οι οποίες έχουν επίσης υψηλά επίπεδα PFAS.
«Στη Δανία, και στα περισσότερα άλλα μέρη στην Ευρώπη, δεν έχουμε πλήρη γνώση σχετικά με τη ρύπανση PFAS. Για παράδειγμα, δεν γνωρίζουμε τα επίπεδα στα ψάρια, στα ζώα που βόσκουν, συμπεριλαμβανομένου του θηράματος που πυροβολούν οι κυνηγοί», λέει ο καθηγητής κ. Christian Sonne, Τμήμα Οικολογικής Επιστήμης και Κέντρου Έρευνας της Αρκτικής, Πανεπιστήμιο Aarhus, που ηγείται της μελέτης.
Για παράδειγμα, τα βοοειδή που βόσκουν κοντά στην τοποθεσία της Ακαδημίας για πυροσβεστικές ασκήσεις στο Korsør, έδειξαν ιδιαίτερα υψηλές τιμές PFAS και εντοπίστηκαν και σε μέλη της τοπικής κοινότητας που έφαγαν τα βοοειδή.
«Εάν δεν ληφθούν γρήγορα μέτρα, όπως η απαγόρευση του PFAS και η χρήση εναλλακτικών λύσεων αντί του PFAS, η ρύπανση του περιβάλλοντος θα συνεχίσει να απειλεί τη δημόσια υγεία σε όλο τον κόσμο», λέει ο καθηγητής κ. Christian Sonne.
Στις 7 Φεβρουαρίου 2023, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων δημοσίευσε μια πρόταση για τον περιορισμό της παραγωγής, χρήσης και εμπορίας περισσότερων από 10.000 ουσιών PFAS στην ΕΕ. Σκοπός της πρότασης είναι να περιοριστεί η εξάπλωση των ουσιών PFAS. Κατά κανόνα, η χρήση PFAS θα απαγορεύεται γενικά στην ΕΕ, αλλά δυστυχώς όχι σε διάφορα φυτοφάρμακα. Παρόμοιες ενέργειες βρίσκονται σε εξέλιξη και στις ΗΠΑ.
Δείτε εδώ την έρευνα

Η Ελλάδα
Οι ερευνητές πίσω από τη μελέτη δείχνουν ότι τα επίπεδα PFAS στο αίμα είναι γενικά υψηλότερα στις ευρωπαϊκές χώρες και τη Βόρεια Αμερική σε σύγκριση με χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις εντοπίζονται (με φθίνουσα σειρά) στη Γροιλανδία, στα Νησιά Φερόες, στη Δανία, στην Αυστραλία, στη Σουηδία, στη Νορβηγία, στη Μαλαισία, στις ΗΠΑ, στην Ταϊβάν, στην Ελλάδα, στην Πολωνία, στην Ισπανία και στην Ισλανδία.

Η πρωτοβουλία
Η πρωτοβουλία της ΕΕ για την παρακολούθηση της ανθρώπινης βιολογίας (HBM4EU) επικεντρώνεται, μεταξύ άλλων, στις χημικές ουσίες PFAS. Η πρωτοβουλία HBM4EU αποτελεί συλλογική προσπάθεια 30 χωρών, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Horizon 2020. Από το 2017 έως το 2021, η πρωτοβουλία HBM4EU παράγει γνώση σχετικά με την ασφαλή διαχείριση των χημικών ουσιών, προστατεύοντας έτσι την ανθρώπινη υγεία στην Ευρώπη. Μπορείτε να παρακολουθήσετε το εισαγωγικό βίντεο για την HBM4EU εδώ ή να μεταφορτώσετε τη συνοπτική επισκόπηση που έχει τίτλο το HBM4EU εν συντομία.

Οι συμμετέχοντες στο έργο HBM4EU συντονίζουν και υποστηρίζουν την παρακολούθηση της ανθρώπινης βιολογίας στην Ευρώπη και μπορούν να προσφέρουν ισχυρότερα αποδεικτικά στοιχεία για την πραγματική έκθεση των πολιτών στις χημικές ουσίες. Επιπροσθέτως, ερμηνεύουν με τεκμηριωμένο τρόπο δεδομένα από την παρακολούθηση της ανθρώπινης βιολογίας και τις επιπτώσεις που μπορεί να προκαλέσει στην ανθρώπινη υγεία η έκθεση στα χημικά προϊόντα, χρησιμοποιώντας τα πιο σύγχρονα επιστημονικά εργαλεία.