Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 5ου Διεθνούς Συνεδρίου για τον Ορυκτό Πλούτο και του 2ου Διεθνούς Συνεδρίου για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες και την Κυκλική Οικονομία με τίτλο “2nd International Conference on Raw Materials and Circular Economy-Raw Materials: setting the foundations for the Green Transition-RawMat2023.
Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο Μέγαρο, από 28 Αυγούστου έως 30 Αυγούστου για το τεχνικό του μέρος και από 31 Αυγούστου έως 2 Σεπτεμβρίου 2023 για τις παράλληλες εκδηλώσεις και τις επισκέψεις πεδίου.
Το Συνέδριο διοργανώθηκε από τη Σχολή Μεταλλειολόγων – Μεταλλουργών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, με συνδιοργανωτές φορείς και άλλους συντελεστές που εμπλέκονται στην αξιακή αλυσίδα των Ορυκτών Πρώτων Υλών.
Συμμετείχαν πάνω από 450 σύνεδροι από 31 χώρες και παρουσιάστηκαν 243 και πλέον επιστημονικές εργασίες στο πλαίσιο των 11 θεματικών ενοτήτων του προγράμματος, σε μια προοπτική βελτίωσης της κοιτασματολογικής ωριμότητας, καθώς και των τεχνολογιών επεξεργασίας και ανακύκλωσης κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών εντός της Ευρώπης. Υποστηρίχθηκε επίσης ενεργά και από τις βιομηχανίες και επιχειρήσεις με τη χρηματοδότηση του από 25 συνολικά εταιρείες. Στο επίκεντρο των αποτελεσμάτων των περισσότερων ανακοινώσεων που έγιναν ήταν οι στόχοι τους οποίους προβλέπει ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός/Πράξη για τις Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες.
Όπως ανέφερε η Maria Nyberg, European Commission, DG for Internal Market, Industry, Entrepreneurship and SMEs, unit ‘Energy Intensive Industries, Raw Materials, Hydrogen, ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός/Πράξη για τις Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες θέτει για πρώτη φορά στόχους για την παραγωγική αξιοποίηση στρατηγικών και κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών από πρωτογενείς και δευτερογενείς κοιτασματολογικές πηγές της ΕΕ.
Ο κανονισμός θα μειώσει τις διοικητικές αποφάσεις και θα απλοποιήσει τις διαδικασίες αδειοδότησης για έργα ζωτικής σημασίας ορυκτών πρώτων υλών στην ΕΕ. Επιπλέον, επιλεγμένα Στρατηγικά Έργα θα επωφεληθούν από υποστήριξη για πρόσβαση σε χρηματοδότηση και μικρότερα χρονοδιαγράμματα αδειοδότησης (24 μήνες για άδειες εξόρυξης και 12 μήνες για άδειες επεξεργασίας και ανακύκλωσης).
Επίσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν εθνικά μέτρα για τη βελτίωση της συλλογής δεδομένων «εν γένει» αποβλήτων, όπως είναι τα μεταλλευτικά απόβλητα, στην κατεύθυνση δυναμικής ανακύκλωσης και ανάκτησης από αυτά κρίσιμων και στρατηγικών ορυκτών πρώτων υλών.
Στην βάση αυτή ο Kaj Lax, Geological Survey of Sweden ανέπτυξε στο παράδειγμα της Σουηδίας, όπου έχουν ήδη διερευνηθεί τα ιστορικά μεταλλευτικά απόβλητα σαν δυναμικά αποθέματα επανεξόρυξης κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών. Η Maria Nyberg ανέφερε επίσης ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να υλοποιήσουν εθνικά προγράμματα για την κοιτασματολογική έρευνα κρίσιμων και στρατηγικών ορυκτών πρώτων υλών στο υπέδαφος τους, συμβάλλοντας έτσι στην διασφάλιση ολοκληρωμένων, ανθεκτικών και αυτόνομων αλυσίδων αξίας κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών εντός ΕΕ.
Με σχετικές ανακοινώσεις η Antje Wittenberg, Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe and of EuroGeoSurveys, και ο Francisco Javier Gonzalez, Geological Survey of Spain, αvαναφέρθηκαν αντίστοιχα στην παρουσία δυνητικών κοιτασματολογικών αποθεμάτων κρίσιμων και στρατηγικών ορυκτών πρώτων υλών στο υπέδαφος και το υποθαλάσσιο κυρίως περιβάλλον της Ευρώπης, όπως οι λεγόμενες ορυκτές πρώτες ύλες μπαταριών – δηλαδή λίθιο, κοβάλτιο, νικέλιο, γραφίτης και μαγγάνιο, που παραμένουν αναξιοποίητα.
Μάλιστα, στην εισήγηση του, ο Slavko Solar, United Nations Economic Commission for Europe (UNECE) Sustainable Energy Division αναφέρθηκε στην απόφαση της ΕΕ, να γίνεται η εκτίμηση κοιτασματολογικής και επιχειρησιακής ωριμότητας για την παραγωγική αξιοποίηση δυναμικών αποθεμάτων πρωτογενών και δευτερογενών ορυκτών πρώτων υλών στη βάση του συστήματος ταξινόμησης των Ηνωμένων Εθνών.
Η Ελλάδα
Ο υφυπουργός Ανάπτυξης κ. Μάξιμος Σενετάκης στον εναρκτήριο χαιρετισμό του τόνισε ότι οι κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες αποτελούν το θεμέλιο, πάνω στο οποίο οικοδομείται η σύγχρονη τεχνολογία και η καινοτόμος επιχειρηματικότητα, και εφόσον ζητούμενο είναι η ενεργειακή και ψηφιακή μετάβαση, οφείλουμε να εμπεδώσουμε πως η επιχειρηματικότητα νέων τεχνολογιών και καινοτομίας δεν γίνεται να υπάρξει χωρίς τις κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες. Για να επιτευχθεί ο στόχος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για στροφή σε οικονομίες σχεδόν μηδενικού άνθρακα έως το 2050, οφείλουμε να στραφούμε στην εξοικονόμηση ενέργειας, την ενίσχυση των ΑΠΕ με γενικευμένη ηλεκτροκίνηση και το πράσινο υδρογόνο. Η αλλαγή που επιδιώκεται στη διεθνή και ευρωπαϊκή στρατηγική αποτελεί μονόδρομο, αλλά ταυτόχρονα και ευκαιρία όχι μόνο για ερευνητικές πρωτοβουλίες, αλλά και για ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρηματικών σχεδίων στο χώρο των ορυκτών πρώτων υλών, που όλο και συχνότερα ακούγονται το τελευταίο διάστημα.
Το ΥΠΕΝ
Η Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Αλεξάνδρα Σδούκου, στην ομιλία της με θέμα «Κρίσιμες πρώτες ύλες: Η στρατηγική αυτονομία της χώρας», αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στην ανάγκη υλοποίησης μιας βιώσιμης πρόσβασης της ΕΕ σε κρίσιμες και στρατηγικές ορυκτές πρώτες ύλες και στη βελτίωση της ανθεκτικότητας των σχετικών εφοδιαστικών αλυσίδων. Η κ. Σδούκου τόνισε, ότι ήρθε η ώρα για την Ελλάδα να προχωρήσει, άμεσα, σε πιο συγκεκριμένες δράσεις, με τελικό στόχο την κατάκτηση της στρατηγικής αυτονομίας της χώρας, αλλά και τη συνδρομή στην αυτάρκεια της Ευρώπης σε κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό.
Εκτός από την εθνική νομοθεσία, που πρέπει να είναι συνεπής και να βασίζεται στον Ευρωπαϊκό κανονισμό για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (Critical Raw Materials Act), η Υφυπουργός αναφέρθηκε επίσης στις προωθούμενες, από την κυβέρνηση, δράσεις που περιλαμβάνουν τρεις άξονες προτεραιοτήτων: έρευνα, προσέλκυση επενδυτών και επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης.
Η Υφυπουργός τόνισε ότι προχωράει η σύσταση Ειδικής Ομάδας Εργασίας, η οποία θα επεξεργαστεί σχέδιο τροποποιήσεων των διατάξεων του Μεταλλευτικού Κώδικα, με βασικό στόχο τη διευκόλυνση των επενδύσεων στον ελληνικό ορυκτό πλούτο, με έμφαση στα κρίσιμα και στρατηγικά ορυκτά. Ανέφερε ότι θα πρέπει να γνωρίζουμε -στο μέγιστο δυνατό βαθμό- το αποθεματικό δυναμικό που διαθέτουμε και το βαθμό κοιτασματολογικής ωριμότητας του δυναμικού αυτού. Συνεπώς, αφενός θα πρέπει να επικαιροποιήσουμε την καταγραφή των Δημοσίων Μεταλλευτικών Χώρων (ΔΜΧ) που διαθέτουμε και αφετέρου να τους ιεραρχήσουμε, (έχουν περάσει σχεδόν δέκα χρόνια από την προηγούμενη προσπάθεια!), ώστε να ξεχωρίσουν εκείνοι, οι οποίοι μπορούν να θεωρηθούν ώριμοι και να τεθούν, άμεσα, σε διαγωνιστική διαδικασία.
Βασικός άξονας προτεραιότητας είναι λοιπόν η κοιτασματολογική έρευνα κρίσιμων και στρατηγικών ορυκτών πρώτων υλών στην χώρα μας, όπως για παράδειγμα το λίθιο, το κοβάλτιο, ο γραφίτης και το νικέλιο, που απαιτούν οιμπαταρίες της ηλεκτροκίνησης, αλλά και σπάνιες γαιές που χρειάζονται οι μαγνήτες νεοδυμίου.
Στην κατεύθυνση αυτή υπάρχουν στοχευμένα προγράμματα, που για τη νέα προγραμματική περίοδο του ΕΣΠΑ 2021-2027 θα ξεπεράσουν τα 4,5 εκατ. ευρώ· αυτά εκπονούνται από την Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ε.Α.Γ.Μ.Ε.), στην οποία έχει ανατεθεί η υλοποίηση της δημόσιας μεταλλευτικής έρευνας στον τόπο μας. Όλα αυτά χωρίς να παραβλέπουμε επ’ ουδενί τα ζητήματα της ασφάλειας, της υπεύθυνης περιβαλλοντικής διαχείρισης, αλλά και τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής διότι μόνον έτσι -κατά την άποψή μας- εξασφαλίζεται η λεγόμενη κοινωνική άδεια.
Από την πλευρά του ο πρόεδρος του ΣΜΕ, κ. Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου, αναγνώρισε την στρατηγική αξία της πρωτοβουλίας της ΕΕ για τις κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες, αλλά ταυτόχρονα εξέφρασε σοβαρές επιφυλάξεις για το διαχωρισμό αλλά και για την τύχη των ορυκτών που δεν χαρακτηρίζονται σαν κρίσιμα.
